Patron szkoły
ks. Stanisław Konarski
"Mąż ten wielkiego serca i umysłu, przyświecający
narodowi przez całą połowę stulecia
cnotami kapłańskimi i obywatelskimi..."
Hieronim Stanisław Konarski urodził się 30 września 1700 roku w Żarczycach w powiecie jędrzejowskim jako jedenaste dziecko w rodzinie. 18 października 1700 roku ochrzczono go i wpisano do ksiąg metrykalnych parafii Złotniki. Chłopcu nadano imiona Hieronim i Franciszek.
Pochodził z rodziny średnio zamożnego miecznika sandomierskiego - Jerzego Konarskiego i Heleny Czermińskiej. Wkrótce po urodzeniu Hieronima rodzice zmarli, a opiekę nad nim i rodzeństwem sprawował brat matki Antoni Czermiński.
Imię Stanisław ks. Konarski przyjął dopiero w zakonie pijarskim. W roku 1709 jako dziesięcioletni chłopiec został umieszczony w Kolegium Pijarskim w Piotrkowie, gdzie przebywało już dwóch jego starszych braci. Byli to późniejsi znani pijarzy, Ignacy i Antoni Konarscy. Szkoła piotrkowska należała w okresie pobytu Konarskich do jednych z najlepszych. Nauka w kolegium obejmowała łacinę, stylistykę, reguły epistolograficzne, ćwiczenia w układaniu mów i wierszy. Dawała również okazję do praktycznego ćwiczenia zdobywanych umiejętności podczas rozlicznych sesji trybunału.
W 1715 wstąpił do Zakonu Pijarów i rozpoczął nowicjat w Podolińcu na Spiszu, gdzie znajdował się jeden z największych ośrodków pijarskich w Rzeczypospolitej. W Podolińcu specjalizował się w naukach humanistycznych, był nauczycielem składni i poezji, a także zajmował się pracą katechetyczną i filozofią.
W 1722 - wysłany został przez władze zakonne do Warszawy jako nauczyciel retoryki w tamtejszym Kolegium Pijarskim. Było to dla młodego Konarskiego wspaniałą okazją do kształcenia wymowy, wygłaszania mów, oracji i okolicznościowych kazań. Powstają wtedy jego pierwsze dzieła, między innymi cykl wierszy do Matki Boskiej.
Dzięki funduszom wuja, Jana Tarły, biskupa poznańskiego i warszawskiego, Konarski wyjechał w 1725 roku do Rzymu, gdzie rozpoczął studia naukowe w słynnym pijarskim Collegium Nazarenum. W Italii zetknął się z prawdziwym rozkwitem umysłowym światłego katolicyzmu.
W połowie 1729 roku opuścił Rzym i udał się na dalsze studia do Francji. Tutaj, w Paryżu ostatecznie ukształtował się w nim pogląd na nowy typ szkoły, którego Polska potrzebowała najbardziej. Najważniejszym doświadczeniem tego okresu dla ks. Konarskiego było poznanie prądów wychowawczych reprezentowanych przez teorie wychowawcze angielskiego myśliciela Lock'a oraz francuskich wychowawców: Rolina i Fenelona. W programach szkolnych wysuwano na pierwsze miejsce naukę geografii, historii ojczystej i powszechnej, przyrodoznawstwa, fizyki z matematyką oraz praktycznej znajomości języka ojczystego i języków obcych nowożytnych a nawet buchalterię, prawo, szermierkę, jazdę konną i taniec. Ówczesny Zachód wprawił ks. Konarskiego w zdumienie także swoją pomysłowością gospodarczą i rozwojem ekonomicznym.
W następnych latach podróżował po Austrii i Niemczech, do Warszawy powrócił w 1730 roku, gdzie Józef Andrzej Załuski zachęcił go do badania historii polskiego prawa. W publicystyce dużo czasu poświęcił na opracowanie sześciotomowego dzieła - Volumina legum. Dzieło to zawierało zrekonstruowane teksty uchwał sejmowych i statutów Kazimierza Wielkiego, do dziś jest to jedyne w miarę pełne opracowanie tego zespołu dokumentów.
Próbował wpływać na bieg wydarzeń politycznych, publikując w 1733 roku dwie rozprawy: "Rozmowa pewnego ziemianina ze swoim sąsiadem o teraźniejszych okolicznościach 1733" i "Listy poufne". Ks. Konarski brał udział w redagowaniu manifestu kolbuszowskiego skierowanego przeciw bezprawiu elekcji Augusta i najazdowi obcych.
Po powrocie z poselstwa do Francji osiadł w klasztornym zaciszu, oddając się pracy szkolnej i rozmyślaniu nad przyszłością. Podjął się m.in. obrony istniejących i zakładanych kolegiów pijarskich, polemizując z jezuitami, którzy rościli sobie pretensje do wyłączności na prowadzenie szkolnictwa średniego w Polsce. W latach 1736-1737 wykładał literaturę, politykę i prawo w kolegium krakowskim, a następnie historię, geografię i wymowę w Rzeszowie.
W dniu 1 września 1740 roku otworzył przy ulicy Długiej w Warszawie słynny w dziejach wychowania zakład pijarski Collegium Novum, którego nazwa jesienią 1741 roku została zmieniona na Collegium Nobilium. Szkołą tą kierował jako rektor, z przerwami przez 25 lat.
W lutym 1741 roku Konarski objął urząd prowincjała. Dla Collegium wybudował na rogu ulicy Miodowej, w sąsiedztwie dawnego kolegium, okazały pałac, wkładając w tę fundację wszystkie swoje oszczędności. Collegium Nobilium było wyposażone w bogatą bibliotekę, obserwatorium astrono-miczne, gabinet fizyczny. Było jedną z najlepszych szkół, jakie ówczesna Polska posiadała.
W 1741 w ramach reformy szkolnictwa wydał ks. Konarski dwa podręczniki dla uczniów szkół pijarskich: "Gramatyka łacińsko-polska" i podręcznik do retoryki "O poprawie wad wymowy".
Plan reformy napotykał wiele trudności. Ogół nie rozumiał jej i nie doceniał jej potrzeby. W 1749 roku Konarski pojechał do Rzymu, aby starać się o oficjalne pozwolenie na reformę. W 1754 roku papież zatwierdził przedłożone projekty i w tym samym roku otwarto nowy gmach Collegium Nobilium, a ks. Konarski wygłosił wówczas sławną "Mowę o kształceniu człowieka uczciwego i dobrego obywatela".
Ogromny wkład pracy Konarskiego i ogółu pijarów sprawił, że szkoły pijarskie, a szczególnie Collegium Nobilium, osiągnęły wysoki poziom. W warszawskim Collegium kształcili się obcokrajowcy: Rosjanie, Niemcy, Węgrzy, Włosi i inni. Szkoły pijarskie stały się ośrodkami kultury i życia w Polsce.
Do programu nauczania w Collegium Konarski wprowadził język polski obok łaciny, nauki przyrodnicze, geografię, matematykę, naukę prawa, język obcy - francuski, a przede wszystkim ojczystą historię. Uczniowie mieli zdobywać wiedzę przez zrozumienie i przyswojenie sobie treści przekazywanej im przez nauczycieli, a nie "zakuwać" materiał na pamięć. Uczniom wpajano miłość do Boga, człowieka i Ojczyzny oraz zasady moralności i cnoty obywatelskie.
Od lat czterdziestych Stanisław Konarski walczył przeciw "liberum veto". W latach 1755-60 poświęcił się pracy nad reformą ustroju sejmowego i wydał sławne czterotomowe dzieło: "O skutecznym rad sposobie", wypowiadając po raz wtóry walkę tej szkodliwej dla państwa metodzie głosowania. Nawoływał do stosowania zasady większości sejmowej. Gdy w 1764 roku królem został Stanisław August Poniatowski, władca bywał często w Collegium, natomiast ks. Konarski bawił u króla, uczestnicząc w słynnych obiadach czwar-tkowych, podczas których omawiano w sposób swobodny sprawy literatury, oświaty i kultury Rzeczypospolitej.
W 1765 roku ks. Stanisław otrzymał od króla, w dowód zasług dla Ojczyzny, pamiątkowy medal z napisem "Temu, który odważył się być mądrym". Ten mądry i szlachetny Polak mawiał: "Nie masz zasług; to, co my zowiemy zasługi, są tylko Ojczyźnie wypłacane długi".
MEDAL SAPERE AUSO
"Temu, który odważył się być mądrym."
Zmarł 3 sierpnia 1773 roku. Pochowany został w kościele o.o. pijarów przy ul. Długiej w Warszawie. Prochy Stanisława Konarskiego i innych pijarów zostały po powstaniu listopadowym usunięte stamtąd przez Rosjan, gdy rosyjskie władze zaborcze przekazały kościół rosyjskiej cerkwi prawosławnej. Następnie ciało zostało skrycie pogrzebane w bliżej nieznanym miejscu, w zbiorowej, nieoznaczonej mogile pod alejką na Cmentarzu Powązkowskim. Miejsce mogiły wskazywała tablica, wmurowana później z inicjatywy o. Innocentego Buby w ścianę zakrystii kościoła pw. św. Karola Boromeusza na cmentarzu powązkowskim.
